دانستنی ها
انواع قرارداد مؤلف و ناشر
قرارداد ناشر و مولف چیست؟
برای چاپ هر کتابی نسبت به نوع کتاب، موضوع، نویسنده و اهداف آن نوشته سیاست‌گذاری‌هایی وجود دارد. با توجه به این سیاست گذاری ها هر نویسنده در پی ناشر معتمد و مورد نظر خودش می‌گردد و به تبع آن هر ناشر نیز باید بتواند نویسنده‌هایی را داشته باشد که در حیطه موضوع و یا نوع برنامه ریزی مالی اوست.
این دو طرف با هم بر سر میز مذاکره نشسته و با توجه به هزینه، سود و توزیع کتاب یک قرارداد امضا می‌کنند.
عوامل تعیین کننده نوع قرارداد
عوامل تعیین کننده در نوع قرارداد بسیار هستند. از جمله آن‌ها می‌توان به عوامل زیر اشاره کرد:
- اعتبار اجتماعی ناشر: بعضی از ناشران به دلیل کهنه کار بودن و شهرتشان به چاپ کتاب‌های مفید برای خوانندگان و مخاطبان کتاب در الویت هستند. وقتی یک نویسنده می‌خواهد با این ناشران کار کند باید این را مد نظر داشته باشد که به تبع اعتبار و شهرت این نشر احتمال به فروش رفتن کتابش بالاتر می‌رود.
- جایگاه اجتماعی و علمی نویسنده: رابطه‌ای که در بالا ذکر شد، گاهی برعکس است؛ یعنی نویسنده‌ی یک کتاب باعث فروش بیشتر و ایجاد فرصت برای ناشر می‌گردد. در این زمان یک ناشر باید از برخورداری مادی نویسنده مطمئن باشد و پیشنهاد خود را به نوعی تنظیم کند که نویسنده بهره‌ی مالی کافی ببرد. در این صورت یک نویسنده‌ی بزرگ یک بهانه‌ی خوب برای این دارد که کتابش را به یک ناشر تازه‌کار بسپارد.
- محتوای پر مخاطب کتاب: بعض از کتاب‌ها محتوای به روز و پر مخاطبی دارند. مثلاً ترجمه‌ها در حوزه‌های کاری متنوع مثل پزشکی می‌توانند متخصصان آن حوزه را ترغیب به خرید آن کتاب‌ها و بازگردانی سود حاصل از چاپ شوند. در این صورت اگر ناشر بتواند در جای مناسب و با خلاقیت خودش کتابی را در دید مخاطبان قرار دهد دیگر کهنه کار بودن یا نبودنش اهمیتی ندارد و به بهترین نحو کتاب خود را به دست مخاطب اصلی‌اش می‌رساند.
انواع قرارداد
برای توافق و همکاری بین مولف و ناشر انواع مختلف تعریف شده‌ای از قراردادها وجود دارند که آن‌ها را در اینجا بیان می‌کنم:
- قرارداد پشت جلدی: در این قرارداد همه‌ی هزینه‌ها بر عهده‌ی ناشر است و مولف در این خصوص هیچ وظیفه‌ای ندارد و فقط درصدی از قیمت پشت جلد را بعد از فروش میگیرد.
باید ناشر بتواند هزینه چاپ و قیمت پشت جلد را تخمین بزند تا بعد مشخص شود که چه مقدار سهم مولف خواهد بود. این کار از یک ناشر باتجربه و کار کشته بر می‌آید.
تعیین قیمت پشت جلد براساس تعداد صفحات کار، نوع کاغذ، قطع و رنگی بودن یا نبودن کتاب تعیین می‌شود. (حسابداری صنعتی)
این درصد برای چاپ اول است و برای چاپ‌های بعدی تصمیم گرفته می‌شود.
- قرارداد خرید اثر: در این قرارداد مؤلف اثر را یک جا و یا به صورت چک می‌فروشد. در این نوع تمام هزینه‌ها به عهده‌ی ناشر است و در آمد حاصل از آن هم برای ناشر است. از طرفی در این نوع از چاپ، مؤلف حق چاپ کتاب خود را هم به آن انتشارات واگذار کرده است. برای اطلاع از حقوق انتشار به این مطلب سری بزنید: حق تالیف
- قرار مشترک ناشر و مؤلف: در این قرارداد ناشر و نویسنده هر دو توافق کرده و هزینه‌های چاپ را به صورت مشترک پرداخت می‌کنند و بعد از چاپ و فروش هم سود حاصل شده را به صورت برابر تقسیم می‌کنند.
- قرارداد کارگزاری: در این نوع از قرار داد ناشر برای کتاب هیچ هزینه‌ای نمی‌کند و همه‌ی هزینه‌ها را خود مؤلف پرداخت می‌کند. اما ناشر به دلیل اینکه امتیاز انتشارات و آرم و خدمات چاپ را در اختیار نویسنده قرار داده است 10 % یا 15 % حق کارگزاری میگیرد. مابقی سود متعلق به نویسنده است.
یک مطلب مهم؛ توزیع
یکی از مطالبی که باید در قرارداد ذکر شود نوع توزیع کتاب است. اینکه انتشارات این کار را بر عهده خواهد گرفت یا خود نویسنده نسبت به توزیع کتابش اقدام خواهد کرد در تقسیم سود کار مهم و تعیین کننده است. در صورتی که نویسنده بخواهد سود بیشتری ببرد می‌تواند خودش توزیع کتابش را بر عهده بگیرد؛ اما باید متوجه این نکته باشد که این کار مستلزم صبر و توان حرفه‌ای است و شاید باعث شود کتابش در محافل مهمی چون نمایشگاه‌ها مغفول بماند.
ناشرها برای تورزیع آثار چاپی خود امکانات و ابزارهایی دارند. مثل:
- شرکت‌های پخش
- سایت‌های فروش
- نمایشگاه‌های بزرگ و کوچک
- فروشگاه‌های مرکزی خود نشر
نکته‌ای دیگر در این باب باید در قرار داد ذکر شود. اینکه در صورتی که ناشر کار توزیع را به عهده میگیرد نویسنده حق داشتن چند کتاب رایگان از مجموعه چاپ شده را داراست؟