دانستنی ها
ویرایش چیست؟
ویرایش
ویرایش معادل واژ‌ه‌ی انگلیسی (Edit) است و در فرهنگ‌های فارسی به این صورت معنا شده است.
- فرهنگ فارسی معین: زیاد یا کم کردن مطلب، تصحیح و تنقیح متن هایی که جهت چاپ و نشر آماده می‌کنند.
- فرهنگ فارسی عمید: (اسم مصدر)تصحیح متن به لحاظ رسم‌الخط، جمله‌بندی، محتوا و مانند آن.
امروزه ویراستاری جز جدانشدنی کار چاپ و نشر آثار شده است زیرا با بالارفتن سطح سواد عمومی دیگر نمی‌توان خواننده را در میان غلط‌های چاپی و املایی و پیچیده نویسی ها رها کرد. چه بسا خواننده با کتابی برخورد کند و در میان آن غلط‌هایی ببیند و کتاب را ببندد و دیگر به آن رجوع نکند.
هر نویسنده و انتشارات سعی دارد با برگزیدن ویراستاران ماهر بتواند سطح خود را در این زمینه بالا برده و به نوعی در این زمینه حرفی برای گفتن داشته باشد اما با ورود ویراستاری به ایران و پیشرفت آن در سا‌ل‌های اخیر می‌توان درباره‌ی مراحل و انواع ویرایش در ایران صحبت کرد.
ویرایش را به تعبیرهای مختلف دسته بندی کرده اند. این مسئله مهم است که ویراستار بر روی چه متنی و با چه روشی می‌خواهد ویرایش را انجام دهد.
نمونه‌خوانی
نمونه‌خوانی به مرحله‌ی پیش از ویرایش می‌گویند.
پیش ازین حروفچینی در هر انتشاراتی بسیار پرکاربرد بوده است زیرا عموم نویسندگان به ابزار حروفچینی و تایپ دسترسی نداشتند. این حروفچینان از آنجایی که با متن هیچ آشنایی نداشتند و عمدتاً از قواعد نوشتاری نیز بی بهره بودند این نیاز احساس می‌شد که قبل از ویرایش نویسنده یا یک فرد دیگر اغلاط فاحش و مشکلات مربوط به حروفچینی را بیابد.
امروزه به دلیل اینکه اکثر نویسندگان یا خود به حروفچینی آثار خود مبادرت می‌کنند و یا این کار تحت نظر ایشان اتفاق می‌افتد و از طرفی داشتن حداقل اطلاع از نوشتار صحیح برای حروفچینان از ملزومات کارشان شده است تعداد این غلط‌ها در یک متن بسیار کم شده و گاهی می‌توان این مرحله را از مراحل کار ویرایش حذف کرد.
ویرایش (Edit)
مهم‌ترین دسته بندی ویرایش به اعتبار نوع ویرایشی است که بر روی یک متن انجام می‌گیرد:
- ویرایش فنی یا صوری:
در این نوع ویرایش، ویراستار به یکدست کردن رسم‌اخط، اصلاح غلط‌های املایی، نشانه‌گذاری متن، پاراگراف‌بندی، بررسی جدول‌ها و نمودار‌ها و اصلاح استنادات یک متن می‌پردازد.
- ویرایش زبانی- ساختاری:
در این نوع ویرایش ویراستار کار خطیرتری را به عهده دارد و باید بتواند از سواد علمی خود در همه‌ی ابعاد دستور و واژه‌شناسی استفاده کند و در عین حال به معنای مدنظر نویسنده هم خیانت نورزد.
در این مرحله ویراستار خطاهای دستوری، جمله‌بندی، ابهام‌ها، شکسته‌نویسی و … را برطرف کرده و جملات ساده، پیراسته، روان و تا جای ممکن کوتاه را برای نوشتار در نظر می‌گیرد.
- ویرایش محتوایی:
در این مرحله باید ویراستار اطلاعاتی درباره‌ی محتوای متن پیش روی خود داشته باشد تا بتواند با گذاشتن پاورقی و یا ارائه پیشنهاد به نویسنده به غنای متن کمک کند. ویراستار باید در این مرحله از سطحی نویسی و متناقض گویی نویسنده جلوگیری کرده و متن را به سطوح بالاتر ارتقا دهد.
تقابل ترجمه یکی از کارهایی است که در این مرحله انجام می‌گیرد.
نسخه‌پردازی (Copyedit)
این مرحله را عمدتاً کسی انجام می‌دهد که از نظر سابقه و سواد ویرایش از ویراستار بالاتر است و به عنوان یک خوانش نهایی برای متن چاپی در نظر گرفته می‌شود. نسخه‌پرداز باید در این مرحله با نویسنده و ویراستار تعامل داشته باشد تا بتواند متن را هرچه بهتر و پیراسته‌تر ارائه کند.
بازخوانی نهایی (Proofreading)
این مرحله پس از صفحه‌آرایی نهایی و چاپ نمونه‌ی اولیه صورت می‌گیرد. در این خوانش غلط‌هایی که ممکن است در محله‌ی صفحه‌آرایی وارد کار شده باشند را می‌یابند و همچنین سطرهای بیوه و یتیم را در کار اصلاح می‌کنند.
در این مرحله ویراستار علاوه بر نگاه ویرایشی باید نگاه زیبایی شناسانه داشته باشد و بر تیترها و سرصفحه‌ها نظارت کند.
همه‌ی تیترهایی که دارای یک ارزش هستند باید با یک فونت و اندازه‌ی مشخص و واحد در متن قرار گیرند. میزان تو رفتگی پاراگراف‌ها، سرصفحه‌ها و سایر مشخصات بصری کار در این مرحله چک می‌شوند.
سخن پایانی
ویرایش یکی از مهم‌ترین مراحل است و باید با صبر و حوصله بدان پرداخت و برای انجام آن از افراد خوش ذوق و با سواد استفاده کرد. این کار می‌تواند بسیار برای کتاب با اهمیت تلقی شود تا جایی که یک ویراستار خوب می‌تواند کتاب را به کلی متحول کرده و از طرفی میران درست‌نویسی را در سطح همه‌ی خوانندگان بهبود بخشد. چراکه وقتی عموم خوانندگان مدام موارد درست یک اصطلاح را ببینند و بخوانند این در ناخودآگاه آن‌ها ثبت شده و برای همیشه آن مورد را درست به کار می‌برند.