ویراستار کتاب کیست؟

سلسله مراتب ویراستاری در یک انتشارات

هر متنی برای اینکه به صورت بدون غلط و با جملات، معنا و مفهومی کامل به خواننده عرضه شود از مراحل مختلف ویرایش و توسط ویراستار در یک انتشارات می‌گذرد.برای اطلاع از این مراحل می‌توانید به مقاله ویرایش که در سایت گذاشته‌ایم رجوع کنید.

اما متناسب با هرکدام از مراحلی که برای یک محتوا باید انجام داد افراد مختلفی در بخش ویرایش یک انتشارات به کار گرفته می‌شوند و هر کدام مسئول انجام یک بخش از وظایف ویرایش هستند.

این مراحل از زمانی آغاز می‌شوند که یک نویسنده محتوای خودش را تولید کرده و آن را به حروفچین می‌سپارد. آخرین مرحله هم زمانی است که سرویراستار نسخه‌ی نمونه‌ی کتاب را بعد از طراحی بازخوانی می‌کند.

این افراد را این گروه تشکیل می‌دهند:

1. سرویراستار انتشارات
2. نسخه‌ویرا یا ویراستار ارشد
3. ویراستاران
4. نمونه‌خوان
5. حروفچین

سرویراستار انتشارات

سرویراستار کسی است که حداقل ده سال از عمر خود را به کار ویرایش پرداخته و کتاب‌های مختلف ویرایش را خوانده و در این امر صاحب‌نظر است. درست است ویراستار ارشد به مسائل مختلف زبان و اختلافات علمای ویراستاری آگاهی دارد اما باید بدانیم کسی در هر انتشاراتی وجود دارد که علاوه بر آگاهی از مسائل مختلف در هرکدام از آن‌ها صاحب نظر هم است.

سرویراستار هر انتشارات اولین کاری که پس از عقد قرارداد با انتشارات می‌کند تهیه شیوه‌نامه‌ی ویرایشی برای آن انتشارات است. این شیوه‌نامه مشخص می‌کند که هر کدام از اعضای گروه ویراستاری باید به چه شکل و شیوه‌ای عمل کنند. مثلاً اینکه مصدر را به کلمه‌ی قبل از خود بچسبانند یا نه و یا برای بخش استناد در کتاب با کدام شیوه پیش بروند.

مهم‌ترین و بالاترین درجه در بخش ویرایش هر نشر، سرویراستار آن است و عمدتاً بازخوانی نهایی کارها (مرحله‌ی proofreading) را انجام می‌دهد.

ویراستار ارشد

اگر یک ویراستار حداقل 3 سال در فضای کار ویراستاری باشد و از همه‌ نظر به زیروبم کار ویراستاری اشراف داشته باشد، می‌تواند به عنوان ویراستار ارشد به کار خود ادامه دهد. ویراستار ارشد معمولاً مرحله‌ی نسخه‌ویرایی و ویرایش زبانی را انجام می‌دهد. او کسی است که بر کار سایر ویراستاران یک انتشارات نظارت می‌کند و آگاه‌ترین فرد به شیوه‌نامه‌ی ویرایشی انتشارات خود است.

ویراستار ارشد باید از نظرات مختلف در زمینه‌ی ویرایش آگاهی داشته باشد و بداند که محل اختلاف نظریه‌پردازان امر زبان (زبانی که به ویرایش آن مشغول است) در چه موضوعاتی است.

ویراستاران

مرحله‌ی اصلی کار ویرایش زمانی آغاز می‌شود که کار به دست ویراستار می‌رسد. سفارش‌دهنده‌ی کار (مولف یا انتشارات) بنا به نوع ویرایشی که در خواست دارند با ویراستار هماهنگ کرده و با او قرارداد می‌نویسند.

ویراستار در این مرحله یک بار کار را به لحاظ فنی و صوری ویرایش می‌کند و یک بار دیگر متن را خوانده و آن را ویرایش زبانی می‌کنند. البته بعضی ویراستاران کارکشته در یک مرحله هر دو را باهم پیش می‌برند ولی آن‌ها هم بی‌نیاز از دوباره‌خوانی متن نیستند تا اطمینان حاصل کنند که متن به کمال پیراستگی‌اش رسیده است.

توصیه می‌شود که در این مرحله از ویرایش هر دونوع ویرایش را یک ویراستار واحد انجام دهد و همچنین بیشترین زمان در بین مراحل کار ویرایش بر روی این مرحله صرف شود.

اگر ویراستار درباره‌ی ویرایش محتوایی اثر نیز متعهد باشد باید در این مرحله کامنت‌گذاری‌های لازم را انجام دهد تا نویسنده با پاسخ به ابهامات ویراستار بتواند اثر خود را از نظر علمی و محتوایی هم بهتر کند.

نمونه‌خوان

نمونه‌خوان کسی است که غلط‌های تایپی و املایی فاحش را می‌گیرد و بر این نظارت می‌کند که حروفچین کتاب را به صورت سالم و بدون افتادگی تایپ کرده باشد. امروزه در بیشتر موارد خود نویسندگان کار خود را نمونه‌خوانی کرده و بعد آن را به انتشارات می‌سپارند و یا اغلب از حروفچینان آگاه و کارکشته در این سمت استفاده می‌شود. در نهایت بیشتر اوقات نمونه‌خوانی از مراحل کار حذف می‌شود.

حروفچین

حروفچین کسی است که نوشتار مولف را به صورت فایل کامپیوتری در می‌آورد. شاید پیش ازین هر فردی که به ظاهر می‌توانست تایپ کند از پس اینکار برمی‌آمد اما امروزه به دلیل اینکه عمدتاً مرحله‌ی نمونه‌خوانی حذف می‌شود، حروفچین باید مسلط و آگاه باشد. او باید بتواند بسیاری از موارد مثل نیم‌فاصله‌های رایج را رعایت کند. همچنین او باید مسلط به نرم‌افزار ورد باشد تا بتواند برای کشیدن جداول، رسم نمودارها، نوشتن فرمول‌ها و استفاده از استایل‌ها برای نوشتار ازین نرم افزار بهترین و بیشترین استفاده را بکند.